Ga naar de inhoud
24 juni 2020 • Nieuws

Grootschalige handel privégegevens vijftigplussers

De namen, adressen en 06-nummers van tienduizenden vijftigplussers worden door criminelen doorverkocht voor WhatsAppfraude. De gegevens komen met name uit callcenters en worden aangevuld met informatie over hun kinderen, verpakt in een kant-en-klare handleiding om mensen op te lichten.

Privacy_security-1202344_1280

“Hoi mam, dit is mijn nieuwe 06-nummer. Kun je wat rekeningen voorschieten? Het is dringend!” Zo begint WhatsAppfraude vaak. Het aantal meldingen van deze vorm van fraude, waarbij oplichters zich voordoen als een bekende en om geld vragen, is de afgelopen maanden explosief gestegen.

De gegevens waarmee oplichters hun slag proberen te slaan komen voor een groot deel uit callcenters, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Sommige callcenters handelen de telefoontjes van tientallen bedrijven af en hebben daardoor toegang tot een schat aan informatie. In de digitale onderwereld lijken de gegevens voor een groot deel te komen uit callcenters die energiecontracten verkopen.

De politie maakt zich grote zorgen om de toename in deze illegale datahandel. “Die handel is de basis voor criminelen want met die gegevens kunnen ze hun slag slaan”, vertelt Yoanne Spoormans, digitaal rechercheur bij de politie. Er worden daarom extra rechercheurs op het achterhalen van de bronnen van deze handel gezet.

‘Verse leads’

De criminelen verkopen lange lijsten met namen, geboortedata, adressen, 06-nummers en soms bij welke bank je zit. Deze gegevens worden ook wel ‘verse leads’ genoemd. Een ‘verse lead’ houdt in dat de persoon nog niet eerder is gecontacteerd door een oplichter, waardoor de kans van slagen groter is. De gegevens worden in criminele fora en chatgroepen aangeboden aan zogeheten ‘schetsers’, ofwel oplichters.

In deze groepen – soms met honderden tot duizenden leden – worden veel lijsten met gegevens van vijftigplussers aangeboden. Deze lijsten worden aangevuld met informatie over de kinderen, zoals hun naam, profielfoto en socialemediaprofielen. Hoe uitgebreider een lijst met ‘verse leads’ is, hoe meer ze opleveren: tussen de 25 cent en 2 euro per potentieel slachtoffer.

Vijftigplussers zijn volgens de criminelen het meest vatbaar voor WhatsAppfraude, zo blijkt uit de chatgesprekken. Deze doelgroep heeft vaker kinderen en geld, twee ingrediënten waardoor deze vorm van oplichting zo succesvol is. Daarnaast zien ouders hun kinderen minder door de coronacrisis, waardoor er meer contact is via WhatsApp.

Hoe werkt WhatsAppfraude?

Bij WhatsAppfraude doen criminelen zich voor als een bekende die met een smoes om geld vraagt. Het bericht is veelal afkomstig van een onbekend 06-nummer, maar de naam en profielfoto kloppen wel. Deze ‘bekende’ vraagt je om een rekening voor te schieten, meestal is er haast bij. Diezelfde ‘bekende’ wil ook niet op een andere manier communiceren, of zegt dat het niet kan.

Vaak zijn er allerlei smoesjes met de oplichting gemoeid. De ‘bekende’ zou je een bericht sturen vanaf een onbekend nummer omdat diegene zijn telefoon kapot is of van provider is gewisseld. Ook de reden voor het betalen varieert: van het betalen van een aanmaning tot de aanschaf van een nieuwe wasmachine. De bedragen variëren vaak tussen de 500 en 2500 euro.

Soms kapen de criminelen een WhatsAppaccount voor de oplichting. In dat geval komt het bericht ook daadwerkelijk van het juiste 06-nummer. In de praktijk zie je dit weinig, omdat het de criminelen meer moeite kost.

Verleiding

De prijzen die worden betaald voor deze lijsten met klantgegevens lopen soms wel op tot 1000 euro. Voor callcentermedewerkers, die vaak niet meer dan het minimumloon betaald krijgen, is dat heel veel geld, zegt Elly Heemskerk, bestuurder FNV Callcenters: “Als je elke maand krap bij kas zit omdat je zo weinig salaris krijgt, dan is een extraatje erg aantrekkelijk.”

Het is volgens Heemskerk dan ook belangrijk dat zij een beter salaris krijgen: “Bij callcenters werken niet alleen studenten, zoals we vaak denken, maar ook mensen die vaak op de arbeidsmarkt zijn afgewezen. Zij zijn dan al heel blij met een baan, en nemen een slecht salaris en geen pensioenopbouw voor lief.”

Bellen via WhatsApp

De mensen achter WhatsAppfraude gaan georganiseerd te werk en er zijn verschillende criminele bendes actief die op grote schaal mensen oplichten. De leden plegen WhatsAppfraude met verschillende telefoons en anonieme prepaidsimkaartjes die ze weggooien zodra ze zijn ontmaskerd. Er wordt onderling druk overlegd wat de beste technieken zijn om mensen op te lichten.

Eén van de nieuwe technieken is om een paar keer via WhatsApp te bellen, maar dan zonder gehoor. Daardoor komt de oplichter betrouwbaarder over. Ook de 67-jarige Joekie viel hiervoor. Haar ‘dochter’ stuurde in de avond een berichtje dat ze een nieuw 06-nummer had. Ze kletsten wat over ditjes en datjes en wensten elkaar welterusten. De volgende dag probeert haar ‘dochter’ drie keer te bellen. Joekie neemt op, maar hoort niets.

Toen kreeg ze een berichtje: of ze met spoed twee facturen kon betalen, in totaal 2350 euro. “Mijn dochter vraagt nooit om geld”, vertelt ze tegen RTL Nieuws, maar ze wilde haar wel gelijk helpen. De ‘facturen’ werden via een betaalverzoek van de bank Bunq betaald. Toen haar ‘dochter’ nog meer geld wilde, voelde Joekie nattigheid en belde de man van haar dochter. Toen kwam ze erachter dat ze was opgelicht.

Wat kun je doen tegen WhatsAppfraude?

  1. Als iemand om geld vraagt via WhatsApp: bel die persoon op het nummer dat je van diegene hebt – dus niet het nieuwe nummer waar je de berichtjes van krijgt.
  2. Als je de persoon niet te spreken krijgt, om wat voor reden dan ook (de telefoon is kapot, de verbinding is slecht, de microfoon doet het niet et cetera) – maak dan geen geld over.
  3. Om jezelf te beschermen tegen het kapen van je 06-nummer kun je op WhatsApp tweestapsverificatie inschakelen.

Geldezels

Wat opvalt is dat de oplichters twee manieren hanteren om geld afhandig te maken. De eerste manier is het slachtoffer vragen om een betaling handmatig over te boeken, vaak met een verzonnen factuurnummer of betaalkenmerk. De tweede is via een betaalverzoek als Tikkie.

Het geld van slachtoffers wordt overgeboekt naar rekeningen van geldezels, vaak jongeren die een deel van de buit mogen houden. Ook zij zijn strafbaar, benadrukt de politie.

Heling

De politie krijgt maandelijks duizenden meldingen van WhatsAppfraude binnen en is op de hoogte van de grootschalige illegale datahandel. “We zijn natuurlijk erg geïnteresseerd hoe criminelen de telefoonnummers en adressen van hun slachtoffers verzamelen”, vertelt digitaal rechercheur Spoormans. “Als criminelen niet meer via derden aan persoonsgegevens kunnen komen, is het een stuk lastiger om fraudes te plegen.”

Ook corrupte callcentermedewerkers die gegevens doorverkopen kunnen worden veroordeeld, laat de politie weten. “Zij maken zich strafbaar aan heling. In de voorbeelden van callcenters gaat het om heling in dienstbetrekking, wat een zwaardere strafmaat heeft. Als wij daar bewijs van vinden, zullen we zeker actie ondernemen.”

De Autoriteit Persoonsgegevens laat weten geen uitspraken te kunnen doen over lopende onderzoeken of waar het onderzoek naar gaat doen. De Fraudehelpdesk roept op om WhatsAppfraude bij hen en de banken te melden, en online aangifte te doen.

Reactie callcenters

Ronald van Schijndel, voorzitter van de Werkgeversvereniging voor Facilitaire Contactcenters (WFC) reageert geschokt: “Ik kan me er niks bij voorstellen dat dit gebeurt. Contactcenters zijn professionele organisaties waarbij security hoog in het vaandel staat.” Bij Van Schijndel zijn geen gevallen bekend waarbij een medewerker is betrapt op dit soort praktijken: “Als we daar medewerkers op zouden betrappen, zijn daar strikte protocollen voor. De directie en de opdrachtgever worden op de hoogte gesteld en zo nodig wordt aangifte gedaan”, aldus Van Schijndel.

“De omgeving waarin gewerkt wordt, is beveiligd vanuit opdrachtgevers en de contactcenterbedrijven zelf. Samen wordt hard gewerkt aan het maximaal garanderen van security. Een Excelbestand met persoonsgegevens downloaden zou niet moeten kunnen en gegevens verkopen is volstrekt ontoelaatbaar.”

Lees meer op rtlnieuws.nl 


Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel?

Neem dan contact met ons op.